सकाळ- संध्याकाळ चालणे ही उत्तम आरोग्याची गुरुकिल्ली

पायी चालणे चांगल्या आरोग्यासाठी एक चमत्कारच म्हणावा लागेल.  यामुळे अनेक आजारांचा धोका तर कमी होतोच, शिवाय फिटनेसदेखील कायम राहण्यास मदत होते.  प्रत्येक व्यक्तीने दररोज सकाळी आणि संध्याकाळी फिरायला हवे.  हा इतका सोपा शारीरिक व्यायाम आहे, ज्यासाठी कोणत्याही उपकरणाची गरज नाही, खर्चाची बाजू नाही. त्याचबरोबर धावण्याची किंवा व्यायामाची आवश्यकता नाही.  आणि यासाठी कोणावरही अवलंबून राहण्याची गरज नाही. कोणत्याही वयात तुमच्या क्षमतेनुसार तुम्ही फिरायला जाऊ शकता.  मात्र, कोणत्याही वयात वयोमानानुसार एका दिवसात किती पावले चालली पाहिजेत हेही महत्त्वाचे आहे.  हे जाणून घेणे अवघड नाही कारण मोबाईलमध्ये असे अॅप्स आहेत जे तुम्हाला कल्पना देऊ शकतात.  त्यामुळे चालण्याची सवय लावा आणि परिणाम पहा.  तुम्हाला तुमच्या वयानुसार तुमच्या पावलांकडे लक्ष द्यावे लागेल.

वास्तविक, प्रत्येक व्यक्तीने दररोज अर्धा तास तरी चालले पाहिजेच.  दररोज किमान 10,000 पावले चालणे आवश्यक आहे.  म्हणजे 5 ते 7 किलोमीटर.  वयाबद्दल बोलायचे झाले तर 5 ते 7 वर्षे वयोगटातील मुलांना प्रतिदिन 12000 ते 15000 पावले, 18 ते 40 वर्षे वयोगटातील लोकांना प्रतिदिन 12000 पावले, 40 वरील लोकांना प्रतिदिन 11000 पावले, 50 पेक्षा जास्त वयाच्या लोकांना प्रतिदिन 11000 पावले चालले पाहिजे.  10000 रुपये प्रतिदिन आणि 60 वर्षांवरील वृद्धांनी 8000 पायऱ्या चढल्या पाहिजेत.  पण तुम्हाला आरोग्याची कोणतीही समस्या असल्यास वैद्यकीय सल्ला जरूर घ्यावा.

चालण्याचे अनेक फायदे आहेत.  नियमित चालण्याने वजन संतुलित राहते.  दररोज 30-40 मिनिटे चालणे अतिरिक्त कॅलरीज कमी करण्यास उपयुक्त आहे.  चालण्याने ताणही कमी होतो.  तणावाखाली राहणे खूप हानिकारक आहे.  यामुळे अनेक मानसिक आणि शारीरिक आजारांना निमंत्रण मिळते.

रोज सकाळी केवळ फेरफटका मारल्यास तणाव दूर होण्यास मदत होते.  चालण्याने हृदयही निरोगी राहते.  यामुळे हृदयाशी संबंधित आजारांचा धोका बर्‍याच प्रमाणात कमी होतो.  हृदयविकाराने त्रस्त असलेल्या रुग्णांसाठी चालणे हा एक चांगला पर्याय ठरू शकतो.  चालण्यानेही मधुमेह नियंत्रणात राहतो.  अनियंत्रित जीवनशैलीमुळे होणारा आजार म्हणजे मधुमेह. सकाळी फिरल्याने हा आजार बऱ्याच अंशी आटोक्यात ठेवता येतो. संशोधनानुसार, सकाळी 30 मिनिटांच्या चालण्याने रक्तातील साखर नियंत्रित राहते आणि टाइप-2 मधुमेहापासून आराम मिळतो. कठोर व्यायाम न करता शरीर तंदुरुस्त ठेवण्यासाठी दररोज चालण्याची सवय लावली पाहिजे. चालणे हा एक उत्तम पर्याय आहे, ज्यामुळे पाय, पोट आणि शरीराचे इतर भाग निरोगी राहतात.

रात्री खा, फिरायला जा

जीवनशैली खूप बदलली आहे. लोक अन्न खातात आणि नंतर बराच वेळ बसतात किंवा रात्री झोपतात. पण असे करणे म्हणजे शरीराशी खेळ करणे आणि लठ्ठपणा आणि रोगांना खुले आमंत्रण देण्यासारखे आहे. या जीवनशैलीचा थेट परिणाम पचनसंस्थेवर होतो. त्यामुळे जेवल्यानंतर थोडा वेळ फिरणे खूप गरजेचे आहे. रोज रात्री जेवणानंतर 10 मिनिटे चालल्यास लठ्ठपणा, रक्तदाब, मधुमेह आणि पचनाचे आजार दूर राहतील.

एका अभ्यासानुसार, रात्री जेवल्यानंतर 10-15 मिनिटे चालण्याने मधुमेहाची पातळी सामान्य राहते. फक्त 10 मिनिटे चालणे टाइप 2 मधुमेहापासून मुक्त होण्यास मदत करते. दररोज जेवल्यानंतर फक्त दोन मिनिटे चालले तरी  खूप फायदा होतो. जेवल्यानंतर 60-90 मिनिटे चालणे आरोग्यासाठी उत्तम असल्याचे काही  संशोधनातून समोर आले आहे. खाल्ल्यानंतर एक तास चालणे रक्तातील साखर नियंत्रित ठेवण्यासाठी प्रभावी आहे. जेवल्यानंतर लगेच झोपण्याऐवजी काही कामे करणेही फायदेशीर ठरते. जेवल्यानंतर फक्त 20 मिनिटे चालण्याने लठ्ठपणासारख्या समस्यांपासून बऱ्याच अंशी सुटका मिळू शकते. कारण चालण्याने चयापचय वाढते, ज्यामुळे वजन कमी होते.

खाल्ल्यानंतर लगेचच साखरेचे उत्पादन सुरू होते. त्यामुळे जेवल्यानंतर फक्त 10 मिनिटे चालल्याने रक्तातील साखर नियंत्रणात राहते. रात्रीच्या जेवणानंतर 10 मिनिटे चालल्याने पचनसंस्थेवर चांगला परिणाम होतो. जेवल्यानंतर थोडेसे चालणे बद्धकोष्ठता, अपचन आणि गॅसपासून मुक्तता मिळू शकते. जेवल्यानंतर चालण्याने नैराश्यातूनही आराम मिळतो.

(हा लेख फक्त सामान्य माहिती आणि जागरुकतेसाठी आहे. उपचारासाठी किंवा आरोग्यविषयक सल्ल्यासाठी तज्ञांची मदत घ्या.)

आवळा- फळच नाही तर औषधी देखील

आवळा वृक्षाला देवांचे झाड किंवा हरिप्रिय म्हटले तर अतिशयोक्ती होणार नाही.  सर्व रोगांवर उपचार करणारा आवळा खरोखरच मानवासाठी वरदान आहे.  श्रीफळ, आमलक, अमृतफळ इत्यादी वेगवेगळ्या नावांनी याला ओळखले जाते.आवळा भारतात मुबलक प्रमाणात उपलब्ध आहे.  आवळा चवीला तुरट आणि आंबट आहे.  कच्च्या स्वरूपात, शिजवलेल्या, वाळवलेल्या स्वरूपात, रस काढून किंवा जामच्या स्वरूपात वापरलेले असो, ते प्रत्येक परिस्थितीत मानवांना फायदेशीर ठरते.  आवळा फळामध्ये अनेक औषधी गुण आहेत.

आवळा हा सर्व रोगांचा नाश करणारा मानला जातो.  आंबट असल्याने तो वातनाशक आहे, तुरट असल्याने कफविरोधी आहे आणि गोड रसामुळे पित्तविरोधीदेखील आहे.  च्यवनप्राशला  प्राचीन काळापासून सर्वोत्तम मानले जाते.  मात्र हा आवळा च्यवनप्राशचा प्रमुख आधार आहे.  आवळा हा व्हिटॅमिन सीचा सर्वात मोठा स्रोत आहे.  कोणत्याही फळात या सारखे व्हिटॅमिन सी नसते.व्हिटॅमिन सी शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते, रक्ताची शुद्धता, दात आणि हिरड्यांची ताकद आणि यकृताचे कार्य सुरळीत ठेवण्यास मदत करते.  आवळा हे असे एकमेव फळ आहे जे वाळवल्यावर, उकळल्यावर आणि शिजवल्यावर व्हिटॅमिन सी गमावत नाही.त्यात व्हिटॅमिन सी चांगल्या प्रमाणात जतन केले जाते.कच्चा आवळा वर्षातून २-३ महिने मिळतो.  उर्वरित वेळी वाळवलेल्या आवळ्याचा विविध प्रकारे  वापर करून फायदे मिळू शकतात.  आवळा वापरल्याने कोणते फायदे मिळू शकतात ते जाणून घेऊया.

● डोळ्यांचे आजार - त्रिफळा चूर्ण पाण्यात भिजवून रात्री ठेवावे.  सकाळी तेच पाणी गाळून त्याच्याने डोळे धुवावेत.  डोळ्यांची चमक कायम राहून डोळे स्वच्छ होतात.  आवळा पावडर रात्री मधासोबत सेवन केल्याने दृष्टी सुधारण्यास मदत होते.

● पोटाचे आजार : आवळ्याच्या नियमित सेवनाने बद्धकोष्ठता दूर होते.  रात्री झोपण्यापूर्वी त्रिफळा किंवा आवळा चूर्ण दूध किंवा पाण्यासोबत नियमित घ्या.  जुनाट बद्धकोष्ठता दूर होते.

● त्वचा रोग: चमेलीच्या तेलात आवळ्याची पावडर मिसळून खाज सूटलेल्या भागावर लावल्यास खाज कमी होते. 

● नाकाचे आजार: वाळलेला आवळा आठ पट पाण्यात भिजवा.  सकाळी आवळा किसून त्यात मध मिसळा.  यामुळे नाकातून रक्त येणे थांबते.  वाळलेला आवळा तुपात तळून, बारीक करून कपाळावर लावल्याने नाकातून रक्तस्रावातही आराम मिळतो.  सुमारे एक औंस ताज्या गूसबेरीचा रस घ्या.  नाकातून रक्तस्त्राव थांबेल.

● लघवीचे आजार - जेव्हा लघवी कमी प्रमाणात येते किंवा मूत्रमार्गात जळजळ होत असेल तेव्हा आवळ्याचा रस पिणे फायदेशीर ठरते.  आवळा पावडर मधात मिसळून रोज सकाळी सेवन केल्यास फायदा होतो.  लघवी अडून राहिल्यास ओटीपोटावर आवळ्याची पेस्ट लावल्याने लघवीला होण्यास मदत होते.

● याशिवाय आवळ्याचा ताजा रस दिवसातून तीन वेळा पिणे किंवा आवळा पावडर दुधासोबत घेतल्याने हृदयविकारात खूप आराम मिळतो. 

● मेंदी भिजवताना त्यात १ चमचा आवळा पावडर घाला.  केस काळे आणि चमकदार होण्यास मदत होते.  केसांना शुद्ध आवळा तेल लावल्यास केसांशी संबंधित अनेक आजार बरे होतात.

(हा लेख फक्त सामान्य माहितीच्या आधारावर आणि जागरुकतेसाठी आहे. उपचारासाठी किंवा आरोग्यविषयक सल्ल्यासाठी तज्ञांची मदत घ्या.)

मेंदूला पडू देऊ नका आजारी

मानसिक आरोग्याचा माणसाच्या दिनचर्येवर मोठा प्रभाव पडतो. जर एखाद्या समस्येमुळे मेंदूला त्रास होत असेल तर ती व्यक्ती दिवसभर चिडचिड करत राहते आणि कोणतेही काम नीटपणे पूर्ण करू शकत नाही. अशा परिस्थितीत, मानसिक समस्यांपासून स्वतःचे संरक्षण करणे प्रत्येकासाठी खूप महत्वाचे आहे. यासाठी सर्वप्रथम मानसिक आरोग्य म्हणजे काय हे समजून घेतले पाहिजे. कोणत्याही व्यक्तीचे मानसिक आरोग्य त्याच्या भावनिक, मानसिक आणि सामाजिक स्थितीशी संबंधित असते. त्यामुळे विचार करण्याच्या, समजून घेण्याच्या, अनुभवण्याच्या आणि कोणतेही काम करण्याच्या क्षमतेवर परिणाम होतो. 

मानसिक आरोग्याचा परिणाम कोणत्याही व्यक्तीच्या तणावाशी लढण्याच्या आणि जीवनातील महत्त्वाच्या पर्याय निवडी करण्याच्या क्षमतेवर होऊ शकतो. कोणत्याही व्यक्तीने त्याच्या मानसिक आरोग्याकडे अधिक लक्ष दिले पाहिजे, कारण त्याशिवाय जीवनातील सर्व कार्ये प्रभावित होतात. मानसिक आरोग्य चांगले असेल तर माणूस ताणतणाव चांगल्या प्रकारे हाताळू शकतो. व्यक्ती शारीरिकदृष्ट्याही निरोगी राहू शकते आणि सामाजिकदृष्ट्या लोकांशी चांगले संबंध प्रस्थापित करू शकते. 

विकाराचे प्रकार-

 चिंता : चिंता हे देखील मानसिक विकारांचे कारण आहे.  अशा व्यक्तीला वास्तविक किंवा काल्पनिक परिस्थितीत अत्यंत चिंता किंवा भीतीचा सामना करावा लागू शकतो.

नैराश्य: यामध्ये व्यक्तीला राग, नैराश्य आणि जास्त ताण या समस्यांना सामोरे जावे लागते.

बायपोलर डिसऑर्डर: या समस्येने ग्रस्त असलेल्या व्यक्तीमध्ये त्याच्या भावनांची असामान्य अभिव्यक्ती आणि नैराश्यासारख्या तक्रारी असतात.

असामान्य खाण्याच्या सवयी: हा विकार अन्नाशी संबंधित आहे.  या आजाराने ग्रस्त व्यक्ती खूप कमी अन्न खाते किंवा आवश्यकतेपेक्षा जास्त खाऊ लागते.

स्किझोफ्रेनिया आणि सायकोटिक: हा एक अतिशय गंभीर मानसिक आजार आहे.  यामध्ये लोक अशा गोष्टींवर विश्वास ठेवू लागतात जे वास्तविक जीवनात घडत नाहीत. 

व्यसनाधीनता: या समस्येने ग्रस्त असलेल्या व्यक्तीला अल्कोहोल किंवा ड्रग्सचे व्यसन लागू शकते.

व्यक्तिमत्व: या स्थितीत व्यक्तीचे वर्तन पूर्णपणे बदलते.  यामुळे व्यक्तीच्या विचारात, खाण्यापिण्याच्या आणि झोपण्याच्या वेळेत बदल होतो, ज्याचा परिणाम व्यक्तीच्या नातेसंबंधांवरही होतो.

लक्षणे- मानसिक विकारांची लक्षणे तशी दिसून येत नाहीत.  वर्तन किंवा सवयींकडे दीर्घकाळ दुर्लक्ष करणे हे याचे प्रमुख कारण आहे.एखाद्या व्यक्तीच्या खाण्यापिण्याच्या किंवा झोपण्याच्या सवयींमध्ये बदल, जवळच्या लोकांपासून दूर जाणे किंवा आवडत्या क्रियाकलाप न करणे, सतत सुस्त राहणे, शरीर सुन्न वाटणे, जणू काही त्याच्यासाठी काही फरक पडत नाही, असहाय किंवा निराश वाटणे, गोष्टी विसरणे, राग येणे, चिंताग्रस्त होणे अशा आहेत. व्यक्ती मानसिक विकाराने ग्रस्त असल्याचे स्पष्टपणे दर्शवणारे घटक आहेत. 

कारण- मानसिक आजाराची कोणतीही स्पष्ट कारणे नाहीत, परंतु काही घटना आणि शारीरिक-सामाजिक बदलांमुळे मानसिक विकार उद्भवतात. जसे कुटुंबातील एखाद्या व्यक्तीला मानसिक समस्या, मानसिक ताणतणाव आणि बालपणातील अत्याचारामुळे मेंदूवर परिणाम होणे, मेंदूला इजा होणे. गर्भधारणेदरम्यान विषाणूंचा संपर्क, अल्कोहोल आणि ड्रग्सचा वापर किंवा गंभीर आजारामुळे मानसिक आजार होऊ शकतो. 

उपचार- अनेक पद्धतींचा अवलंब करून मेंदू निरोगी ठेवता येतो.  नियमित व्यायामाप्रमाणे यामध्ये सर्वाधिक फायदा होतो. व्यायामादरम्यान कोणतीही शारीरिक हालचाल तणाव, नैराश्य, चिंता कमी करण्यासाठी उपयुक्त ठरते. उदासीनता किंवा मानसिक विकारांशी लढण्यासाठी ध्यानधारणा देखील उपयुक्त आहे.  मन शांत करण्यासाठी हे सर्वात प्रभावी आहे. बागकाम, वाचन-लेखन आणि लोकांशी बोलणे हे देखील या रोगात चांगले आहे.  याशिवाय आपल्या खाण्याच्या सवयी सुधारणे देखील खूप महत्वाचे आहे.

(हा लेख फक्त सामान्य माहितीच्या आधारावर आणि जागरुकतेसाठी आहे. उपचारासाठी किंवा आरोग्यविषयक सल्ल्यासाठी तज्ञांची मदत घ्या.)

आरोग्य चर्चा: वेळेवर लक्ष दिले तर गुडघे देणार नाहीत त्रास

गुडघेदुखी हलक्यात घेऊ नका.गुडघेदुखी सहसा वृद्ध लोकांमध्ये अधिक प्रमाणात आढळते. मात्र बदलत्या जीवनशैलीमुळे लहान वयातही हा त्रास होऊ लागला आहे. चालणे, धावणे, बसणे आणि वजन उचलण्यात आपले गुडघे महत्त्वाची भूमिका बजावतात.आता ही समस्या लहान वयातच उद्भवली तर त्याचा दैनंदिन जीवनावर खूप विपरीत परिणाम होऊ शकतो. चालताना त्रास होत असल्याने दैनंदिन कामकाजावरदेखील परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे वर नमूद केलेली लक्षणे दिसू लागल्यास सावध व्हा.  तुमच्या खाण्याच्या पद्धती आणि सवयी बदला. 

लक्षणे- गुडघ्याचे हाड मोडल्यास किंवा त्याच्या जागेवरून विस्थापित झाल्यास अनेक प्रकारच्या समस्या उद्भवतात. संधीचा आजार हे देखील गुडघेदुखीचे प्रमुख कारण आहे. हा अगदी संधिवात सारखा आहे. याचे मुख्य कारण म्हणजे शरीरातील युरिक ऍसिडचे प्रमाण वाढणे.टेंडिनाइटिस ही एक वेदना आहे जी गुडघ्याच्या पुढील भागात होते. या आजाराने पीडित व्यक्तीला उठणे, बसणे किंवा पायऱ्या चढताना खूप त्रास होतो. त्याचप्रमाणे गुडघ्यांच्या संरचनेत बदल झाल्यामुळे किंवा त्यांची स्थिती बिघडल्याने ऑस्टियोआर्थरायटिसची समस्या उद्भवते. यामध्ये दुखण्यासोबतच सांध्यांना सूज येते.  गुडघ्यांच्या मागील बाजूस तेलकट दर्जाचा द्रव तयार झाल्यास बेकर सिस्टची समस्या उद्भवते. गुडघ्यांना जोडलेले लवचिक आणि पांढरे रंगाचे टिश्यू (कूर्चा) फाटले किंवा तुटले की गुडघ्यांमध्ये असह्य वेदना होतात. याला मेनिस्कस टियर म्हणतात.  सांधेदुखी, हाडांचा कर्करोग इत्यादीही गुडघेदुखीची प्रमुख कारणे आहेत.

कारण- ऑफिस किंवा इतर ठिकाणी जास्त वेळ एकाच आसनात बसून काम केल्याने सांधेदुखी होऊ शकते. सांधेदुखीमुळेही सांध्यांना सूज येते.  जरी हा रोग वृद्ध लोकांमध्ये अधिक आढळतो, परंतु कधीकधी त्याची लक्षणे लहान मुलांमध्ये आणि तरुणांमध्ये देखील दिसून येतात. त्याच्या दुखण्यामुळे समस्याही निर्माण होतात.  बर्साइटिस बहुतेकदा अशा सांध्यांवर परिणाम करते ज्यामध्ये तीच क्रिया पुन्हा पुन्हा केली जाते.  तारुण्यात, ही वेदना व्यायामशाळेमुळे उद्भवू शकते. याशिवाय लठ्ठपणा, जुनी दुखापत, स्नायूंचा ताण, पाण्याची कमतरता, अति मद्यपान, फास्ट फूड, चुकीच्या आकाराचे शूज परिधान करणे, झोप न लागणे आदी कारणेही तारुण्यात गुडघे किंवा सांधेदुखीची प्रमुख कारणे आहेत. 

बचाव- गुडघेदुखीकडे अजिबात दुर्लक्ष करू नये. जर गुडघेदुखी सुरुवातीच्या टप्प्यात असेल तर तुमची उभे राहण्याची आणि बसण्याची पद्धत बदला. शूजमुळे तुम्हाला त्रास होत असेल तर तेही बदला.  खाण्याच्या सवयी सुधारून यावर मात करता येते. जर ही वेदना जुनाट झाली असेल आणि सामान्य जीवनशैलीत बदल होत नसेल, तर नक्कीच चांगल्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. कारण, सुरुवातीला हे दुखणे सामान्य उपचाराने आटोक्यात आणता येते, पण जेव्हा ते असह्य होते तेव्हा शस्त्रक्रिया करावी लागते. यामध्ये खराब झालेले हाड आणि कूर्चा शस्त्रक्रियेने कापून काढले जातात.  त्याच्या जागी कृत्रिम अवयव बसवता येतात. 

काही घरगुती उपाय- काही घरगुती उपाय करून तुम्ही गुडघेदुखीपासून स्वतःला वाचवू शकता.  यासाठी सर्वप्रथम शरीराला पूर्ण विश्रांती देण्याचा प्रयत्न करा. गुडघ्यांवर जास्त ताण देणारी कामे टाळा. बर्फ लावल्यानेही सांध्यांची सूज कमी होऊ शकते. सूज नसेल तर कोमट पाणी किंवा गरम कापडाने शेकणेदेखील गुणकारी आहे. काही व्यायाम आणि फिजिओथेरपी देखील वेदना कमी करण्यास मदत करू शकतात. मोहरी, ऑलिव्ह किंवा लवंग तेलाचा मसाज, मेथी दाणे, जिरे आणि काळी मिरी यांचे सेवन करणे देखील सांधेदुखीवर फायदेशीर आहे. 

एक ग्लास गरम दुधात एक चमचा हळद टाकून झोपण्यापूर्वी प्या. तसेच दिवसातून दोनदा सेवन केले जाऊ शकते.  गुडघेदुखीपासून आराम मिळेल.पण या गोष्टी तुमच्या शरीराच्या स्वभावानुसार घ्या. काही लोकांना दुधासोबत हळद पचत नाही. याव्यतिरिक्त, संतुलित शारीरिक क्रियाकलाप देखील खूप महत्वाचे आहे.

(हा लेख फक्त सामान्य माहितीच्या आधारावर आणि जागरुकतेसाठी आहे. उपचारासाठी किंवा आरोग्याशी संबंधित सल्ल्यासाठी तज्ञांची मदत घ्या.)

(आरोग्य) केस गळणे गंभीर बाब आहे का?

 केस गळतात, तेव्हा काळजी वाढते, कधी हेअरस्टाईल बदलून लोक लपवतात, तर कधी खोटे केस लावून. त्यावर उपचार घेणारे काही जण आहेत. काहींना त्याचा फायदा होतो आणि काहींना होत नाही, कारण केस वाढण्यापासून ते केस गळण्यापर्यंत संपूर्ण विज्ञान आहे. जे पूर्णपणे आपल्या शरीरावर आणि त्वचेवर अवलंबून असते. 

५०-६० केस गळणे सामान्य बाब - तज्ञांच्या मते, एका दिवसात ५०-६० केस गळणे हे सामान्य आहे, कारण केसांचे जीवनचक्र असते, त्यानंतर ते गळणे निश्चितच असते, सामान्यतः गळणाऱ्या केसांची संख्या परत वाढलेल्या केसांच्या संख्येइतकी असते. एका दिवसात केस गळण्याचे प्रमाण सतत वाढत असेल तर ही चिंतेची बाब ठरू ठाकते. 

केसांचे असते जीवनचक्र - केस त्यांच्या आयुष्याच्या तीन टप्प्यातून जातात. पहिला टप्पा अँनाजेनचा असतो ज्यामध्ये केसांची वाढ होते, दुसरा टप्पा कॅटेजेन असतो ज्यामध्ये विशिष्ट वाढीनंतर केसांची वाढ थांबते आणि तिसरा टप्पा म्हणजे टेलोजन फेज, ज्यामध्ये वाढणारे केस कमकुवत होतात आणि गळतात. केस तज्ज्ञांच्या मते ही प्रक्रिया कायम चालू राहते. 

कशी असते प्रक्रिया - अँनाजेन: ही केसाची वाढ आणि विकासाची ४ ते ७ वर्षाची प्रक्रिया आहे. ज्यांच्या केसांमध्ये अनाजेन प्रक्रिया दीर्घकाळ चालते, त्यांचे केस लवकर वाढतात आणि निरोगी राहतात. केस दर महिन्याला सुमारे एक सेंटीमीटर वाढतात. 

कॅटेजेन: अँनाजेन प्रक्रियेनंतर केस कॅटेजेन प्रक्रियेत प्रवेश करतात, हा टप्पा फक्त एक आठवडा टिकतो. म्हणजेच केसांची वाढ स्थिर झाल्यानंतर केस जास्त काळ टिकत नाहीत.तिसऱ्या टप्प्यात म्हणजेच टेलोजनमध्ये जातात. 

 टेलोजन: सोप्या भाषेत याला केसांचे वृद्धत्व असे म्हणता येईल, ज्यामध्ये केस गळण्याची प्रक्रिया सुरू होते. साधारणपणे ५०-६० केस गळणे ही टेलोजनची सामान्य प्रक्रिया आहे. 

काळजी केव्हा करावी? -तीन लक्षणावरून कळू शकते की केस गळत आहेत की नाही. जर केस खूप वेगाने गळत असतील आणि डोक्याचा मागचा भाग अचानक रिकामा दिसत असेल. दुसरा टप्पा मध्यभागी केस गळणे आहे, म्हणजे, आपण टाळू पाहू शकता, कोणताही नमुना नसावा. डोक्यात कुठूनही केस गळायला लागतात.  जेव्हा बाथरूममध्ये, अंथरुणावर किंवा कपड्यांवर अंघोळ करताना खूप तुटलेले केस येऊ लागतात, तेव्हा समजून घ्या की जास्त केस गळत आहेत. 

कशामुळे गळतात ? केस गळण्याचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे तणाव, याशिवाय आजारपण, आघात, शस्त्रक्रिया केल्यानेही केस गळणे झपाट्याने वाढते. थायरॉईड असल्याने हार्मोनल असंतुलनातही केस जलद तुटतात. जीवनसत्त्वे, डी, ए, ई मिळत नाहीत किंवा अनेक वेळा आपण डाएटिंगमुळे असंतुलित अन्न घेतो, तर केसगळतीची शक्यता वाढते. 

खरंच उपाय आहे काय? -अर्थात, केसांबद्दल असे म्हटले जाऊ शकते की अमुक तेलाने किंवा तमुक शॉम्पूने केस निरोगी होतात किंवा गळणे थांबते, परंतु हे १०० टक्के खरे नाही. त्याचा आंशिक परिणाम आवश्यक आहे, परंतु केस गळतीचे शास्त्र म्हणते की ते पूर्णपणे शरीरावर अवलंबून असते. कारण केसांच्या मुळांना पोषण आवश्यक असते. आपले शरीर स्वतः हे पोषण केसांच्या मुळांपर्यंत घेऊन जाते. 

ऐकण्याची शक्ती तर नष्ट होणार नाही ना?

कान हा शरीराचा एक संवेदनशील भाग आहे.  त्याची योग्य काळजी घेतली नाही किंवा कोणत्याही प्रकारचा निष्काळजीपणा केला नाही तर त्यात विकृती येऊ लागतात.कान दुखणे ही एक सामान्य तक्रार आहे जी सहसा कोणत्या ना कोणत्या संसर्गामुळे होते. परंतु काहीवेळा इतर काही कारणांमुळेही कान दुखण्याची समस्या उद्भवते. कानाच्या मधोमध ते घशाच्या मागच्या बाजूला एक नळी जाते, तिला 'युस्टाचियन ट्यूब' म्हणतात. ही वाहिनी कानांमध्ये द्रव तयार करते.  परंतु जेव्हा ही वाहिनी अवरुद्ध होते तेव्हा द्रवपदार्थ जास्त प्रमाणात तयार होऊ लागतात.त्यामुळे कानाच्या पडद्यावर दाब पडतो.  यामुळे कानात वेदना होतात. योग्य वेळी उपचार न केल्यामुळे, या द्रवामुळे कानात संसर्ग होतो, ज्यामुळे कान दुखणे आणखी वाढू शकते. काही वेळा कान स्वच्छ करण्यासाठी लाकूड इत्यादी वापरल्याने किंवा कानात साबण, शॅम्पू किंवा पाणी सोडल्यास वेदना सुरू होतात. वात, पित्त, कफ आणि रक्त यांच्या दूषित होण्याच्या कारणामुळे देखील हे होऊ शकते.

कारण- कान दुखण्याची अनेक कारणे आहेत.  सर्दी आणि फ्लू दीर्घकाळ राहिल्यास, कान दुखू शकतात. कानाचा पडदा फाटल्यास किंवा त्यात छिद्र पडल्यास देखील वेदना होतात. लहान मुलांमध्ये कान दुखण्याचे सर्वात सामान्य कारण म्हणजे संसर्ग किंवा सर्दी किंवा तीक्ष्ण वस्तूने कान स्वच्छ केल्याने वेदना होतात.विमानात उड्डाण करताना वातावरणाचा दाब आणि कानाचा दाब यांच्यातील फरकामुळेही कानात वेदना होतात. त्याची इतर कारणे म्हणजे घसा सूजणे, ऍलर्जीमुळे नाक बंद होणे, श्वसनमार्गाचे संक्रमण.  या अवस्थेत कानात दुखणे आणि कान भरलेला जाणवतो.

कोणत्याही कारणास्तव, या संवेदनशील क्षेत्राला झालेल्या नुकसानामुळे कानात वेदना होतात. कानात पेन, सेफ्टी पिन किंवा इतर कोणतीही तीक्ष्ण वस्तू टाकणे, डोक्याला गंभीर दुखापत होणे, खूप मोठा आवाज ऐकणे यामुळेही वेदना होतात. आजची तरुणाई बहुतेक वेळा कानात इअरफोन लावून मोठ्या आवाजात संगीत ऐकते.  हे देखील कान दुखण्याचे एक कारण असू शकते. सायनसच्या संसर्गामुळेही कान दुखतात.  सायनस हे आपल्या कपाळ, नाकाची हाडे, गाल आणि डोळ्यांच्या मागे, कवटीमध्ये हवेने भरलेली जागा आहेत. त्याच्या अडथळ्यामुळे, संसर्ग होतो आणि सायनसमध्ये सूज येते. त्यामुळे कान दुखू लागतात. दातांमध्ये बॅक्टेरियाच्या संसर्गामुळेही कान दुखू लागतात.  दातातील पोकळी किंवा संसर्गामुळे अनेक वेळा कान दुखतात. 

प्रतिबंध- कान दुखणे ही एक सामान्य समस्या आहे.  पण असे होण्याची शक्यता काही प्रमाणात कमी होऊ शकते. कानदुखीच्या रुग्णाने थंड वस्तूंचे सेवन करू नये. कफ उत्पन्न करणारे अन्न घेऊ नये.  जंक फूड आणि शिळे अन्न खाणे टाळा. आंघोळ करताना कानात पाणी किंवा साबण जाऊ नये, याची काळजी घ्या. कान कोणत्याही तीक्ष्ण किंवा टोकदार वस्तूने स्वच्छ करू नये.  खूप मोठ्या आवाजात संगीत ऐकू नये.  हेडफोन जास्त वेळ वापरू नका. 

घरगुती उपाय- काही वेळा हवामानामुळेही कान दुखतात.  सहसा लोक जेव्हा कान दुखतात तेव्हा प्रथम घरगुती उपाय करतात. कान दुखण्यासाठी लसूण फायदेशीर आहे.  लसणाची पाकळी, आले, मुग (बिया), मुळा आणि केळीची पाने यांचा रस वेगवेगळा किंवा एकत्र काढून गरम करून कानात टाकल्याने कानदुखी दूर होते. मोहरीच्या तेलात दोन-तीन बारीक चिरलेल्या लसूण पाकळ्या गरम करा.  ते थंड करून गाळून घ्या.  या तेलाचे दोन ते तीन थेंब कानात टाकल्याने त्वरित आराम मिळतो. 

कांद्याचा रस पाण्यात मिसळून हलका गरम करून त्याचे दोन ते तीन थेंब कानात टाकल्याने कान दुखण्यात आराम मिळतो. आले बारीक करून त्याचा रस ऑलिव्ह ऑईलमध्ये मिसळून दोन ते तीन थेंब कानात टाकल्याने वेदना कमी होतात. या सर्वांशिवाय मेथी, कडुलिंब, बेल, पेपरमिंट, सेलेरी, तुळशीचा रस कानदुखीवर घरगुती उपाय म्हणून वापरतात. परंतु हे लक्षात ठेवा की डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्यानंतरच कानदुखीवर उपचार करण्यासाठी वरील घरगुती उपायांचा वापर करावा. डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय कोणत्याही प्रकारचा पदार्थ कानात टाकणे धोकादायक ठरू शकते. 

(हा लेख फक्त सामान्य माहितीवर आधारित आणि जनजागृतीसाठी आहे.  उपचार किंवा आरोग्य सल्ल्यासाठी तज्ञांची मदत घ्या.)

 

पावसाळ्यात पोटाच्या तक्रारी टाळण्यासाठी सावधगिरी बाळगा

अतिसार (डायरिया) झाल्यास जास्त प्रमाणात फायबर, मसालेदार, तेलकट आणि गोड पदार्थांचे सेवन करू नये.पावसाळ्यात पाणी तुंबल्याने आणि पुरामुळे पिण्याचे पाणी दूषित होण्याची शक्यता वाढते. नळांमधून पुरवठा होणाऱ्या पाण्यात हानिकारक जीवाणू वाढण्याचा धोका जास्त असतो.अशा परिस्थितीत लोकांमध्ये पोटाच्या समस्या निर्माण होतात. या ऋतूतील पोटाशी संबंधित समस्यांमध्ये अतिसार ही सर्व सामान्य समस्या आहे. ही समस्या विशेषतः लहान मुलांमध्ये दिसून येते. हा पचनसंस्थेशी संबंधित विकार आहे, ज्यामध्ये रुग्णाच्या शरीरातून पातळ मल बाहेर पडतो.ही समस्या प्रामुख्याने रोटाव्हायरसमुळे होते, परंतु काही प्रकरणांमध्ये साल्मोनेला किंवा ई. कोलाय यांसारखे जीवाणू देखील कारणीभूत ठरू शकतात. 

अतिसाराचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे विषाणू, ज्याचा आतड्यांवर वाईट परिणाम होतो.त्याला आतड्यांसंबंधी फ्लू देखील म्हणतात. अतिसार इतर कारणांमुळे देखील होऊ शकतो जसे: संसर्ग, अन्नामध्ये खबरदारी न घेणे, कोणत्याही औषधाचे दुष्परिणाम, अन्नपदार्थांची समस्या, विषाणूजन्य संसर्ग, अन्न विषबाधा, घाणीमुळे.

अतिसाराची मुख्य लक्षणे आहेत: सैल मल, मळमळ, ओटीपोटात दुखणे आणि गोळा येणे, निर्जलीकरण, वारंवार ताप, रक्तरंजित मल, अपचनाच्या तक्रारी, भूक न लागणे, पोटदुखी, कधीकधी मळमळ आणि उलट्या होणे.

जुलाब रोखण्यासाठी काही गोष्टी लक्षात ठेवल्या पाहिजेत, जसे की: शुद्ध पाणी प्या, चांगल्या प्रकारे शिजवलेले अन्न खा, ताजे शिजवलेले गरम अन्न खा, शिळे अन्न खाणे टाळा;  चहा, कॉफी, सोडा, चॉकलेट इत्यादींचे सेवन टाळा;  हात वारंवार धुवा आणि स्वच्छतेची विशेष काळजी घ्या;  उरलेले अन्न ताबडतोब फ्रीजमध्ये ठेवा.

अतिसार झाल्यास जास्त प्रमाणात फायबर, मसालेदार, तेलकट आणि गोड पदार्थांचे सेवन करू नये.जास्तीत जास्त ओआरएस द्रावण घ्यावे. ओआरएस बनवण्यासाठी एक लिटर उकळलेल्या पाण्यात सहा चमचे साखर, एक चमचा मीठ विरघळवून ठेवा. थोड्या थोड्या वेळाने ते पीत राहा. अतिसार झाल्यानंतर  प्रत्येक वेळी याचे सेवन करा.बाजारात अनेक प्रकारची इलेक्ट्रोलाइट ड्रिंक्स उपलब्ध आहेत, मात्र घरातील एखाद्याला अचानक जुलाब झाला तर त्वरित उपचारासाठी घरगुती ओआरएस फायदेशीर ठरते. यामध्ये नारळ पाणी (शहाळे) देखील खूप फायदेशीर आहे.  दररोज एक ग्लास ताजे नारळाचे पाणी प्या.ज्यांना सौम्य जुलाबाची तक्रार आहे, ते शरीरातील पाण्याची पातळी संतुलित ठेवण्यासाठी नारळाच्या पाण्याचा वापर करू शकतात.

यामध्ये तांदळाचे पाणी म्हणजेच माड देखील खूप फायदेशीर आहे.  शिजवलेल्या भाताचे पाणी काढून घ्यावे. जेव्हा जेव्हा तुम्हाला लूज मोशन असेल तेव्हा लगेच अर्धा ग्लास तांदळाची पेज प्या. लहान मुलांसाठीही ही उपचारपद्धती फायदेशीर ठरू शकते.  तुम्ही ते तीन किंवा अधिक वेळा सेवन करू शकता.हे मुलांमध्ये इंफेंटाइल गॅस्ट्रोएन्टेरिटिसमुळे होणारे अतिसार टाळण्यास मदत करू शकते. 

यामध्ये मध देखील फायदेशीर आहे.  जर तुम्हाला जुलाब होत असेल तर तुम्ही दिवसभरात एक ते दोन चमचे मध खाऊ शकता. गरम पाण्यात एक ते दोन चमचे मध मिसळून ते थंड झाल्यावर पिऊ शकता. मधामध्ये बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारा पदार्थ गुणधर्म असतो, ज्यामुळे गॅस्ट्रोएन्टेरिटिसमुळे होणारे अतिसार कमी होण्यास मदत होते. ओआरएस सोबत मध घेतल्यास बॅक्टेरियाच्या अतिसाराचा कालावधीही कमी होतो. 

आल्याचे सेवन केल्यानेही या समस्येपासून आराम मिळतो. आल्याचे एक इंचाचे दोन तुकडे एक कप पाण्यात टाकून उकळा. ते गाळून प्या. दिवसातून एक किंवा दोनदा याचे सेवन करा. जर्नल ऑफ द फार्मास्युटिकल सोसायटी ऑफ जपानमध्ये प्रकाशित झालेल्या अहवालानुसार, आल्याचा एसीटोन अर्क अतिसार रोखण्यासाठी सेरोटोनिन (मेंदूमध्ये नैसर्गिकरित्या उद्भवणारे रसायन) कमी करण्यास मदत करू शकतो. गॅस, पोटदुखी, पोट फुगणे, छातीत जळजळ आणि भूक न लागणे यासारख्या पोटाच्या इतर समस्यांपासूनही आले आराम देते. यामध्ये दह्याचे सेवन देखील फायदेशीर आहे. 

(हा लेख फक्त सामान्य माहिती आणि जागरुकतेसाठी आहे. उपचार किंवा आरोग्य सल्ल्यासाठी तज्ञांची मदत घ्या.)